Komunikat prasowy nr 94

z dnia 15 lutego 2024r.

z posiedzenia Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi Parlamentu Europejskiego w dniach 12-13 lutego 2024 r.

Tematy główne:

I. Komisja w dniu 12.02.2024r.:

Pkt. 4 agendy – Wymiana poglądów z Davidem Clarinvalem, wicepremierem i ministrem ds. małych przedsiębiorstw, samozatrudnionych, MŚP i rolnictwa, reformy instytucjonalnej i odnowienia demokracji – na temat priorytetów belgijskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej w dziedzinie rolnictwa

Pkt. 5 agendy – Wymiana poglądów z Valdisem Dombrovskisem na temat wpływu handlu na rolnictwo UE

Pkt. 6 agendy – Wymiana poglądów z Komisją na temat statusu ochrony wilków

II. Komisja w dniu 13.02.2024r.:

Pkt. 7 agendy – COM(2023)0416 – głosowanie – Monitorowanie i odporność gleby (prawo o monitorowaniu gleby)

Pkt. 9 agendy – Prezentacja badania „obszary wiejskie – poziomy wsparcia i wpływ na konkurencyjność gospodarstw rolnych”

Pkt. 10 agendy – Wymiana poglądów na temat Ukrainy

Pkt. 11 agendy – COM(2023)783 – Ponowne przydzielenie zadań naukowych i technicznych oraz poprawa współpracy między agencjami Unii w dziedzinie chemikaliów

Pkt. 13 agendy – Dyskusja z przedstawicielami europejskich organizacji rolnych

Pkt. 14 agendy – Wymiana poglądów z Europejskim Urzędem ds. Bezpieczeństwa Żywności na temat wyników jego opinii naukowych na temat dobrostanu zwierząt gospodarskich

Pkt. 15 agendy – Wymiana poglądów z Komisją na temat chorób zwierząt: Choroba niebieskiego języka, afrykański pomór świń i epizootyczny wirus krwotoczny

Głosowania

I. Podczas posiedzenia Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi Parlamentu Europejskiego w dniu 12 lutego 2023 r. debatowano nad następującymi punktami agendy:

Pkt. 4 agendy – Wymiana poglądów z Davidem Clarinvalem, wicepremierem i ministrem ds. małych przedsiębiorstw, samozatrudnionych, MŚP i rolnictwa, reformy instytucjonalnej i odnowienia demokracji – na temat priorytetów belgijskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej w dziedzinie rolnictwa

Najważniejsze sprawy w zakresie prac Rady UE ds. Rolnictwa i Rybołówstwa podczas Prezydencji belgijskiej:

Polska, podobnie jak Prezydencja Belgijska, priorytetowo traktuje kwestię bezpieczeństwa żywnościowego, które należy do kluczowych problemów wywołanych agresją Rosji na Ukrainę, z którymi musi zmierzyć się UE, także pod kątem samowystarczalności i odporności.

Z zadowoleniem odnotowano planowane przez Prezydencję belgijską zintensyfikowanie dyskusji nt. przyszłości WPR. To istotny temat biorąc pod uwagę oczekiwany kalendarz prac związanych z określeniem kształtu tej polityki na okres po 2028 roku. Pozwoli to też Radzie włączyć się w zapowiedziany przez przewodniczącą KE dialog strategiczny w sprawie przyszłości rolnictwa UE.

Odnotowano także przewidzianą przez Prezydencję dyskusję nt. rocznych sprawozdań z realizacji celów dla planów strategicznych WPR. W lutym 2024 roku państwa członkowskie będą składać po raz pierwszy tego typu sprawozdania. Dyskusja pozwoli wymienić doświadczenia nt. samego procesu przygotowania i przedstawiana KE sprawozdań oraz pierwszych efektów wdrażania planów w poszczególnych państwach.

Odnosząc się do planowej przez Prezydencję kontynuacji prac nad projektem rozporządzenia o zrównoważonym stosowaniu środków ochrony roślin (SUR), zdaniem Polski należy zakończyć prace nad dotychczasowym projektem. W opinii Polski proponowane przez KE w projekcie rozporządzenia rozwiązania nie zostały uzasadnione naukowo, skutkować będą ograniczeniem produkcji rolnej w UE oraz utratą konkurencyjności europejskiego rolnictwa. Uważamy, że Komisja Europejska powinna rozważyć przygotowanie nowego dokumentu z uwzględnieniem doświadczeń z dotychczasowych prac, ponieważ po dwóch latach prac nie udało się osiągnąć porozumienia na poziomie Rady, a kluczowe dla projektu kwestie nadal pozostają problematyczne.

Polska odnotowała, że Prezydencja zamierza kontynuować pracę nad projektem NGT
w zakresie rozwiązania wrażliwej kwestii związanej z patentowaniem roślin NGT.

W ocenie dotychczasowe propozycje dotyczące wyłącznie nałożenia na Komisję Europejską obowiązku przygotowania raportu w zakresie wpływu patentowania na sektor hodowli roślin w UE nie rozwiązuje obaw dotyczących zaburzenia konkurencyjności, wypływu na rozwój hodowli roślin, dostępności nasion dla rolników, utraty bioróżnorodności oraz dostępu do tradycyjnej żywności.

W projekcie dotyczącym NGT, Polska uważa za konieczne zapewnienie dalszego swobodnego dostępu hodowców do materiałów hodowlanych a rolników do materiału ze zbioru zgodnie z zasadami Konwencji UPOV i rozporządzenia Rady (WE) nr 2100/94. Kontynuowanie tych zasad jest utrzymaniem stabilnego rozwoju  hodowli roślin oraz zapewnieniem równego dostępu do materiałów hodowlanych dla małych, średnich i dużych firm.

Odmiany NGT nie odróżniają się od roślin otrzymanych w tradycyjnej hodowli i dlatego konieczne jest zakazanie patentowania roślin NGT1 bezpośrednio w tekście rozporządzenia dotyczącego NGT. Brak możliwości odróżnienia odmian wyhodowanych tradycyjnie od odmian NGT dodatkowo potwierdza konieczność wykluczenia patentowania NGT.

Produkty zwierające NGT muszą być zawsze znakowane – nie tylko na poziomie materiału rozmnożeniowego. W przeciwnym wypadku produkty NGT będą wprowadzone do produkcji ekologicznej, co w konsekwencji może doprowadzić do odwrócenia konsumentów od tej branży.

Członkowie komisji AGRI wymienili poglądy z prezydencją belgijską. Prezydencja belgijska jest zdecydowana zapewnić bezpieczeństwo żywnościowe i autonomię w ramach zharmonizowanej europejskiej polityki żywnościowej. W tym kontekście będzie promować zmniejszenie zależności UE od państw trzecich w odniesieniu do niektórych zasobów strategicznych oraz zapewnić skuteczne i skuteczne działania następcze w związku z wdrażaniem WPR, zwracając uwagę zarówno na strony podaży, jak i popytu. Jeżeli chodzi o WPR, prezydencja belgijska zainicjuje refleksje nad przyszłymi ramami na okres po 2027 r.

Prezydencja będzie kontynuować trwające dyskusje na temat nowych technik genomowych (NGT), zrównoważonego stosowania środków ochrony roślin (SUR) oraz produkcji i wprowadzania do obrotu materiału przeznaczonego do reprodukcji roślin (PRM).

Prezydencja belgijska będzie zatem nadal dążyć do zapewnienia równych warunków działania, harmonizacji przepisów oraz promowania bezpieczeństwa i przejrzystości w całym łańcuchu żywnościowym, zgodnie z zasadą „od pola do stołu”. W związku z tym prezydencja sfinalizuje dossier dotyczące dyrektyw śniadaniowych.

Ponadto, biorąc pod uwagę proaktywne stanowisko Belgii w dziedzinie strategii żywnościowej i białkowej, prezydencja belgijska będzie zachęcać do zrównoważonej produkcji żywności, zachęcając państwa członkowskie do dzielenia się najlepszymi praktykami z własnego kompleksu agrobiznesu. Aby w większym stopniu zaangażować konsumentów i zachęcić ich do dokonywania zrównoważonych wyborów żywieniowych, prezydencja belgijska będzie pracować nad promowaniem wyboru zdrowej żywności w szkołach i dzielić się doświadczeniami z różnymi perspektywami na temat dobrowolnego systemu etykietowania z przodu opakowania wprowadzonego już w niektórych państwach UE.

Prezydencja belgijska zainicjuje prace nad ramami monitorowania lasów i będzie kontynuować dyskusje na temat instrumentów wdrażających strategię leśną UE oraz dotyczących produkcji i wprowadzania do obrotu leśnego materiału rozmnożeniowego (FRM).

Prezydencja belgijska będzie priorytetowo traktować zdrowie zwierząt i zapobieganie chorobom w ramach inicjatywy „Jedno zdrowie”. W tych ramach bezpieczeństwo biologiczne i szczepienia wyróżniają się jako dwa kluczowe elementy zapobiegania epidemiom zwierząt i wynikającemu z nich masowemu ubojowi zwierząt jako środka powstrzymującego rozprzestrzenianie się zwierząt. Prezydencja będzie kontynuować prace nad przyszłymi wnioskami w sprawie dobrostanu zwierząt w celu harmonizacji praktyk UE i lepszego egzekwowania przepisów. Dobrostan zwierząt domowych będzie miał również ogromne znaczenie dla prezydencji belgijskiej.

Pkt. 5 agendy – Wymiana poglądów z Valdisem Dombrovskisem na temat wpływu handlu na rolnictwo UE

Unijny handel produktami rolnymi osiąga nadwyżkę w wysokości 33 mld EUR. Wynika to z faktu, że wywóz z UE (229 mld EUR) był wyższy niż przywóz z UE (196 mld EUR). Dywersyfikacja handlu produktami rolno-spożywczymi jest kluczowym wskaźnikiem, który należy wziąć pod uwagę przy ocenie odporności sektora rolno-spożywczego. Wskaźnik Herfindahl-Hirschman (HHI) jest wykorzystywany do pomiaru poziomu dywersyfikacji. Zgodnie z tą metodologią całkowity handel produktami rolno-spożywczymi UE jest ogólnie dobrze zdywersyfikowany, utrzymywany z licznymi partnerami handlowymi. W szczególności:

Mierzony cenami eksport z UE rośnie, podobnie jak import do UE.

Pkt. 6 agendy – Wymiana poglądów z Komisją na temat statusu ochrony wilków

W dniu 20 grudnia Komisja przedłożyła wniosek dotyczący decyzji Rady w sprawie dostosowania statusu ochrony wilka na mocy międzynarodowej konwencji berneńskiej o ochronie europejskiej dzikiej fauny i flory i siedlisk przyrodniczych, której stronami są UE i jej państwa członkowskie. Status ochrony wilka na mocy konwencji został ustanowiony na podstawie dostępnych danych naukowych w czasie negocjacji konwencji w 1979 r. Na podstawie dogłębnej analizy statusu wilka w UE Komisja zaproponowała, aby obniżyć status ochrony wilka do „chroniony” ze „ściśle chronionego”. Obecnie istnieje ponad 20,000 wilków z ogólnie rosnącą populacją i rozszerzającymi się zasięgami stad.

Kolejne kroki: Decyzja w sprawie tego wniosku należy teraz do państw członkowskich. Po przyjęciu wniosku UE zostanie przedłożona Stałemu Komitetowi Konwencji Berneńskiej. W zależności od wyniku tych decyzji w Radzie i w Stałym Komitecie Konwencji Berneńskiej Komisja będzie mogła zaproponować dostosowanie statusu ochrony wilka w UE.

Poprawki EKR przyjęte w rezolucji PE z dnia 24 listopada 2022 r. odegrały zasadniczą rolę w doprowadzeniu do wniosku dotyczącego dostosowania statusu ochrony. Grupa EKR z zadowoleniem przyjęła wniosek Komisji i wzywa Komisję i państwa członkowskie do przyspieszenia jego przyjęcia.

II. Podczas posiedzenia Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi Parlamentu Europejskiego w dniu 13 lutego 2023 r. głosowano nad następującymi punktami agendy:

Pkt. 7 agendy – COM(2023)0416 – głosowanie – Monitorowanie i odporność gleby (prawo o monitorowaniu gleby)

Dyrektywa ma nałożyć na państwa członkowskie obowiązek wdrożenia określonych środków oraz osiągnięcia celów dotyczących dobrego stanu gleb. Przepisy dotyczą takich kwestii jak m.in.:

W COM AGRI zwracałem uwagę na problem dużego zróżnicowania gleb na terytorium UE i postulowałem zapewnienie większej elastyczności proponowanych rozwiązań i wskaźników, tak aby w większym stopniu uwzględniały one krajowe uwarunkowania i nasz dorobek prawny w omawianej dziedzinie. Krytykowałem również cel, jakim jest osiągnięcie zdrowych gleb w całej UE najpóźniej do 2050 r., jako nierealistyczny. Ponadto dyskusji wymagają metody badawcze dotyczące sposobu poboru próbek, oceny ryzyka i dopuszczalnych poziomów zawartości substancji niebezpiecznych w glebach. Kontrowersje budzi również propozycja obowiązkowego systemu certyfikacji zdrowia gleb.

Przegłosowany projekt Opinii COM AGRI częściowo spełnia te postulaty, m.in. wykreśla cel dotyczący zdrowych gleb na rok 2050. Usunięto również załącznik III, określający szczegółowe zasady gospodarowania glebą – COM AGRI AGRI chce, aby niniejsza dyrektywa skupiała się wyłącznie na monitorowaniu, jak najmniej ingerując w krajowe środki zarządzania glebami.

Koniec głosowań

Pkt. 9 agendy – Prezentacja badania „obszary wiejskie – poziomy wsparcia i wpływ na konkurencyjność gospodarstw rolnych”

Konkurencyjność gospodarstw rolnych to złożona, wieloaspektowa koncepcja, w której brakuje jednej, znormalizowanej definicji lub metody pomiaru. Obejmuje ona „zdolność do sprzedaży produktów spełniających wymagania popytu (cena, jakość, ilość) i jednocześnie zapewnia zyski w czasie, które umożliwiają przedsiębiorstwu prosperowanie na rynku krajowym lub międzynarodowym” (Latruffe 2010). Konkurencyjność gospodarstw zależy w szczególności od wielkości gospodarstwa, rodzaju rolnictwa, lokalizacji, kapitału ludzkiego oraz dostępu do technologii i innowacji.

Cel i podejście

W badaniu przeanalizowano, w jaki sposób wspólna polityka rolna (WPR) i pomoc państwa wspierają konkurencyjność gospodarstw rolnych, biorąc również pod uwagę wsparcie dla młodych rolników i kobiet. Określono w nim kluczowe czynniki i wyzwania dla konkurencyjności gospodarstw rolnych oraz stosowność i skuteczność WPR w zwiększaniu konkurencyjności gospodarstw rolnych w okresach programowania 2014–2022 i 2023–2027. Poziomy wsparcia w ramach WPR na rzecz konkurencyjności i dochodów gospodarstw rolnych są rozpatrywane oddzielnie.

W badaniu skoncentrowano się na ośmiu rodzajach interwencji w ramach WPR, które bezpośrednio przyczyniają się do konkurencyjności gospodarstw rolnych: wsparcie dochodów związane z wielkością produkcji, wsparcie sektorowe, inwestycje produkcyjne, narzędzia zarządzania ryzykiem, wymiana wiedzy, współpraca i wsparcie na rzecz rozpoczynania działalności przez młodych rolników oraz ich uzupełniające wsparcie dochodu (CIS-YF).

Analiza opiera się na przeglądzie literatury, 28 planach strategicznych WPR, danych finansowych z portalu Agridata i wskaźników WPR, z EUROSTAT-u i FADN oraz wewnętrznych warsztatów z udziałem ekspertów wysokiego szczebla.

Wnioski

Całkowita wydajność czynnika (TFP) jest wskaźnikiem konkurencyjności rolnictwa. W UE wzrost TFP jest dodatni, chociaż tempo wzrostu spowalnia od 2015 r. Wynikało to głównie ze wzrostu wydajności pracy. Chociaż TFP jest kluczowym wskaźnikiem konkurencyjności, ma on ograniczenia, wykluczając kwestie związane ze zrównoważonym rozwojem.

Rolnicy stoją przed licznymi wyzwaniami w zakresie utrzymania konkurencyjności. Obecne wyzwania obejmują wzmocnienie ich pozycji w łańcuchu wartości, zmienność cen i ryzyko produkcji, wymianę pokoleń, przestrzeganie rygorystycznych wymogów prawodawstwa UE w zakresie praktyk rolniczych, przeciwdziałanie zmianie klimatu i przyjmowanie innowacji, w tym technologii cyfrowych. Nadchodzące wyzwania obejmują w szczególności zagrożenia związane ze zmianą klimatu i zmianami w diecie konsumentów i systemach rolno-spożywczych.

Ogólnie WPR wyposaża państwa członkowskie w narzędzia pozwalające – przynajmniej częściowo – sprostać wielu obecnym wyzwaniom w zakresie konkurencyjności. Ramy polityki WPR zapewniają różne mechanizmy mające na celu poprawę przejrzystości rynku, stabilizację rynków i reagowanie na kryzysy. Narzędzia te nie odnoszą się jednak do istotnych zdarzeń, które mogą mieć głęboki wpływ na wzorce produkcji w następnych dziesięcioleciach, np. istotnych zmian czynników bioklimatycznych i nieprzewidywalnych konsekwencji zmiany klimatu.

Interwencje CSP wykazują ciągłość z okresem 2014–2022, przeznaczając średnio 20 % budżetu WPR finansowanego przez UE na interwencje wspierające konkurencyjność. Wsparcie na rzecz konkurencyjności we wszystkich państwach członkowskich różni się jednak zarówno pod względem przydziału środków budżetowych (od 10 do 30 %), rodzaju wsparcia (narzędzia zarządzania ryzykiem, wsparcia na rzecz inwestycji produkcyjnych, wsparcia sektorowego, w tym wsparcia dla organizacji producentów i współpracy), jak i udziału docelowych gospodarstw rolnych.

Transfer wiedzy, rozpowszechnianie i przyjmowanie nowych technologii oraz współpraca mają potencjał do sprostania wyzwaniom w zakresie konkurencyjności rolnictwa. Pomimo zwiększenia wsparcia w ramach WPR na te interwencje budżety pozostają ograniczone, przy czym kwestie te są często rozwiązywane poza WPR.

Cel WPR, jakim jest wzmocnienie pozycji rolników w łańcuchu wartości, jest przede wszystkim wspierany przez interwencje sektorowe, współpracę i inwestycje produkcyjne w łańcuchu wartości. Jednak większość CSP korzysta tylko w ograniczonym zakresie z tych narzędzi.

Przyjęcie przez rolników nowych i cyfrowych technologii stwarza szansę na zwiększenie konkurencyjności gospodarstw rolnych, ale pozostaje wyzwaniem. CSP podejmują to wyzwanie niejednorodnie poprzez inwestycje, wymianę wiedzy i współpracę. Niewiele wiadomo jednak na temat wykorzystania technologii cyfrowych przez rolników i nadal brakuje danych na temat wartości dodanej wielu istniejących i pojawiających się innowacji cyfrowych. Państwa członkowskie zajmują się również tą kwestią za pomocą strategii krajowych lub regionalnych.

Młodzi rolnicy i kobiety mają zasadnicze znaczenie dla żywotności obszarów wiejskich, zwłaszcza na oddalonych obszarach wiejskich, gdzie ich obecność zmniejszyła się. Młodzi rolnicy odgrywają ważną rolę w zwiększaniu konkurencyjności gospodarstw rolnych i dynamiki sektora rolnego również w związku z nadchodzącymi wyzwaniami. Oprócz ustanowienia wsparcia i CIS-YF niektórzy CSP planują konkretne działania w zakresie współpracy i wymiany wiedzy. Jednak główne aspekty wymiany pokoleń, np. dostęp do gruntów i ceny gruntów, wykraczają poza zakres WPR i należy się nimi zająć w ramach polityki krajowej. Płeć przeniosła się z przekrojowej kwestii drugiego filaru WPR w latach 2014–2022 do celu szczegółowego WPR (SO8) w latach 2023–2027. Wszystkie CSP uznają wyzwania stojące przed kobietami, ale tylko mniejszość jest szczególnie ukierunkowana na kobiety w rolnictwie. Aspekty takie jak status prawny kobiet-rolników i zabezpieczenie społeczne wykraczają poza WPR i wchodzą w zakres odpowiedzialności krajowej.

Zwiększone narażenie na ryzyko związane z produkcją rolną (czynniki popytu i podaży, ryzyko klimatyczne, zależność od importu) również wpływa na konkurencyjność gospodarstw rolnych. Aby je złagodzić, WPR interweniuje poprzez płatności bezpośrednie i wsparcie na rzecz dywersyfikacji (poprzez warunkowość, wsparcie dochodów związane z wielkością produkcji, ekoprogramy, środki rolno-środowiskowo-klimatyczne (AECM) i wsparcie inwestycyjne), przyczyniając się do stabilizacji dochodów rolników, promując bardziej zrównoważone praktyki rolnicze i pomagając rolnikom stać się bardziej autonomicznymi i odpornymi. Bardziej odporne gospodarstwa nie są najbardziej konkurencyjne, mierzone za pomocą obecnych wskaźników wydajności. WPR zapewnia również narzędzia zarządzania ryzykiem, aby pomóc rolnikom w radzeniu sobie z ryzykiem związanym z produkcją, rynkiem i dochodami, chociaż ich wykorzystanie przez państwa członkowskie pozostaje ograniczone. Ponadto WPR przyczynia się do stabilizacji rynków i zapewnia narzędzia umożliwiające szybkie reagowanie na kryzysy.

Przystosowanie się do zmiany klimatu jest obecnie ważnym i nadchodzącym wyzwaniem dla konkurencyjności gospodarstw rolnych. CSP sprostają temu wyzwaniu poprzez zwiększone wsparcie inwestycyjne na rzecz przystosowania się do zmiany klimatu i zapobiegania ryzyku, narzędzi zarządzania ryzykiem, wymiany wiedzy i wzmożonych działań sektorowych. AECM i ekoprogramy mają na celu wspieranie zmian w praktykach rolniczych. Chociaż narzędzia te mają kluczowe znaczenie dla przeciwdziałania zmianie klimatu, stanowią one jedynie pierwszy krok w kierunku promowania zmian w praktykach rolniczych. Nie uwzględniono jeszcze poważniejszych zagrożeń uwypuklanych w modelach predykcyjnych, takich jak te opracowane przez IPCC.

UE ustanowiła rygorystyczne wymogi prawne dotyczące zrównoważonych praktyk rolniczych i bezpieczeństwa żywności. Wymaga to przyjęcia bardziej kosztownych praktyk rolniczych, które mają wpływ na konkurencyjność. WPR na lata 2023–2027 pozwala już zrekompensować dodatkowe koszty lub utracone dochody, ale nie finansować produkcji środowiskowych dóbr publicznych.

Rekomendacje

Pkt. 10 agendy – Wymiana poglądów na temat Ukrainy

Ukraina jest trzecim źródłem importu produktów rolno-spożywczych do UE (8 % w 2022 r.) i stanowi 1,2 % unijnego eksportu. UE była źródłem 50 % importu produktów rolno-spożywczych z Ukrainy, a w 2021 r. 27 % jej wywozu. Bilans handlowy z Ukrainą jest ujemny i osiągnął wartość -10,3 mld EUR w 2022 r. (-3,8 mld EUR w 2021 r.). Eksport produktów rolno-spożywczych z UE na Ukrainę jest bardzo zróżnicowany, przy czym eksportuje się szeroką gamę produktów, ale import z UE jest mniej zróżnicowany.

Główne kategorie produktów wywożone z UE na Ukrainę to kawa, herbata, kakao i przyprawy (Ukraina stanowi 4 % całkowitego unijnego wywozu tej kategorii produktów), karmy dla zwierząt domowych i roślin pastewnych (3 %) i warzyw (2 %). Po stronie importowej unijny handel produktami rolno-spożywczymi jest mniej zróżnicowany, ponieważ kluczowe towary są w dużej mierze importowane. Przywóz do UE to głównie zboża (36 % przywozu zbóż do UE pochodzi z Ukrainy), nasiona oleiste i rośliny wysokobiałkowe (14 %) oraz oleje roślinne (27 %). Ukraina jest zatem ważnym partnerem dla importu tych towarów do UE.

Biorąc pod uwagę przewagę konkurencyjną Ukrainy w stosunku do UE, a także szereg środków umożliwiających Ukrainie eksport od czasu wojny, w państwach UE sąsiadujących z Ukrainą pojawiły się pewne negatywne konsekwencje. Mianowicie: Do połowy września ubiegłego roku UE pozwoliła pięciu krajom – Bułgarii, Węgrom, Polsce, Rumunii i Słowacji – zakazać sprzedaży krajowej ukraińskiej pszenicy, kukurydzy, rzepaku i nasion słonecznika, a jednocześnie umożliwić im tranzyt na eksport gdzie indziej.

W dniu 31 stycznia 2024 r. Komisja zaproponowała przedłużenie obowiązywania „autonomicznych środków handlowych” zawieszających należności celne i kontyngenty przywozowe na wywóz z Ukrainy do UE na kolejny rok, przy jednoczesnym wprowadzeniu dodatkowej „ochrony” dla wrażliwych produktów rolnych UE.

Komisja Europejska opublikowała projekt rozporządzenia (COM(2024)050) ustanawiającego odstępstwo od rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2115 w odniesieniu do stosowania normy dotyczącej dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska i warunków dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska (norma GAEC) 8, terminów kwalifikowalności wydatków z EFRG oraz zasad dotyczących zmian planów strategicznych WPR dotyczących zmian niektórych ekoprogramów na rok składania wniosków 2024. W związku z rozporządzeniem państwa członkowskie powinny mieć możliwość podjęcia decyzji, że rolnicy mogą wyjątkowo i tymczasowo spełnić pierwszy wymóg normy GAEC 8 w sposób alternatywny w odniesieniu do roku składania wniosków 2024. Wariant ten, umożliwiający rolnikom i innym beneficjentom spełnienie pierwszego wymogu tej normy poprzez przeznaczenie minimalnego udziału co najmniej 7 % gruntów ornych na poziomie gospodarstwa na obszary i cechy nieprodukcyjne, w tym grunty ugorowane i/lub; uprawy wiążące azot; lub międzyplony poprawiłyby rentowność rolników, dając im większą elastyczność w odniesieniu do obszarów, które mogą zostać wykorzystane do wypełnienia obowiązku przeznaczenia pewnej części gruntów ornych na korzyści dla różnorodności biologicznej. Ograniczyłoby to mniej sposobów wykorzystania gruntów ornych i zmniejszyłoby straty dochodów przy jednoczesnym zapewnieniu korzyści dla środowiska.  

Mając na uwadze wrażliwość unijnych rolników i innych zainteresowanych stron, zasady liberalizacji handlu z Ukrainą zawierają „wzmocniony mechanizm ochronny”, który obejmuje przywóz produktów z Ukrainy do UE (objęty załącznikiem I – A), stwarzając możliwość ponownego wprowadzenia kontyngentów w przypadku zbyt wysokiego wolumenu handlu. Celem tego działania jest zapewnienie możliwości podjęcia szybkich działań naprawczych w przypadku znaczących zakłóceń na rynku UE lub na rynkach jednego lub większej liczby państw członkowskich. W przypadku produktów najbardziej wrażliwych – drobiu, jaj i cukru – przewiduje się hamulec awaryjny, który ustabilizowałby przywóz na poziomie średniej wielkości przywozu w 2022 r. i 2023 r. Oznacza to, że gdyby przywóz tych produktów przekraczał te wielkości, cła zostałyby ponownie nałożone w celu zapewnienia, aby wielkość przywozu nie przekraczała znacznie wielkości z poprzednich lat.

Poseł Jurgiel zabrał głos w powyższym temacie:

Panie przewodniczący,

Nic nie wskazuje, że rolnicze protesty, które mamy teraz w całej Europie będą się kończyły. Rolnicy zwracają uwagę na dwa podstawowe problemy, a więc niekontrolowany napływ zbóż i innych produktów z Ukrainy, a także zapisy Europejskiego Zielonego Ładu.

Pomoc Ukrainie jest stale potrzebna, ale nie może się odbywać kosztem stabilności sąsiednich rynków rolnych, szczególnie tych państw tzw. przyfrontowych, dlatego w sposób zdecydowany rolnicy domagają się od Komisji Europejskiej rewizji ostatnich przepisów liberalizujących import produktów rolnych z Ukrainy do UE oraz zatrzymania importu towarów rolnych z Ukrainy.

Pan Poseł Kalinowski również mówił już o tym, że ta sytuacja zbyt długo trwa. Do czerwca mamy jeszcze kilka miesięcy, a działania powinny być natychmiastowe. Interwencja powinna być szybsza, bo przypomnę, że Polska w kwietniu 2023 jednostronnie zablokowała przywóz towarów rolnych z Ukrainy. Dostaliśmy zgodę do 15 września, a teraz też wszystko jest w zawieszeniu. Dlatego terminy, o których mówił przedstawiciel komisji, a więc 40 dni czy 20 dni lub 4 miesiące na rozpatrzenie wniosku, to są terminy nie do przyjęcia.

Ponadto konieczna jest skuteczniejsza kontrola tranzytu przez Polskę ukraińskiego zboża, co wymaga pewnego wsparcia finansowego z Komisji. Potrzeba również strategicznych działań w kierunku upłynnienia zapasów zbóż zalegających na polskim i europejskim rynku.

Natomiast jeszcze pytanie do Komisji:

Czy Komisja Europejska pracuje nad jakąś kompleksową, długoterminową strategią, która promowałaby skuteczny i płynny wywóz nadwyżki europejskiego zboża do krajów potrzebujących?

Pkt. 11 agendy – COM(2023)783 – Ponowne przydzielenie zadań naukowych i technicznych oraz poprawa współpracy między agencjami Unii w dziedzinie chemikaliów

UE jest drugim co do wielkości producentem chemikaliów na świecie o obrotach w wysokości 541 mld EUR w 2018 r. (7,0 % produkcji w UE według obrotów) i 14,4 % światowej sprzedaży w 2020 r. (CEFIC, 2022), a produkcja chemiczna jest czwartym co do wielkości przemysłem w UE obejmującym 30000 przedsiębiorstw, z czego 95 % stanowią MŚP, zatrudniając bezpośrednio około 1,2 mln osób i 3,6 mln pośrednio.

Jednocześnie chemikalia mogą szkodzić zdrowiu ludzkiemu i środowisku naturalnemu. Niektóre substancje chemiczne powodują nowotwory, wpływają na układ odpornościowy, oddechowy, hormonalny, rozrodczy i sercowo-naczyniowy oraz zwiększają podatność na choroby. Narażenie na te szkodliwe substancje chemiczne stanowi zatem zagrożenie dla zdrowia ludzkiego. Ponadto zanieczyszczenie środowiska substancjami chemicznymi może powodować degradację ekosystemów i utratę różnorodności biologicznej, przy czym przykładami są negatywne skutki dla owadów zapylających, owadów, ekosystemów wodnych i populacji ptaków.

Aby zapewnić wysoki poziom ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska przed niekorzystnymi skutkami chemikaliów oraz wspierać skuteczne funkcjonowanie rynku wewnętrznego chemikaliów przy jednoczesnym wspieraniu konkurencyjności i innowacyjności przemysłu UE, Unia Europejska opracowała kompleksowe ramy regulacyjne dotyczące chemikaliów. Ramy te są stopniowo opracowywane, a pierwsze akty prawne zostały wprowadzone w życie już w 1967 r.

Ramy te składają się obecnie z ponad 40 aktów prawnych, które dotyczą: wytwarzanie i wprowadzanie do obrotu chemikaliów i produktów chemicznych, takich jak (np. chemikalia przemysłowe, produkty biobójcze, środki ochrony roślin, środki farmaceutyczne dla ludzi i zwierząt, produkty kosmetyczne, detergenty), emisje chemikaliów (np. z instalacji przemysłowych, oczyszczalni ścieków lub stosowanie nawozów), ochrona zdrowia pracowników, chemikalia w odpadach (np. ogólnie w opakowaniach i odpadach opakowaniowych), bezpieczeństwo produktów konsumpcyjnych, bezpieczeństwo środków spożywczych i pasz (np. środki poprawiające jakość żywności lub maksymalne poziomy pozostałości substancji zanieczyszczających żywność) oraz ochrona przedziałów środowiskowych (np. wody powierzchniowe, wody gruntowe, wody morskie, woda pitna, powietrze i gleba).

W wyniku oceny adekwatności najistotniejszych przepisów dotyczących chemikaliów oceniających ponad 40 aktów prawnych stwierdzono, że ogólnie prawodawstwo UE w zakresie chemikaliów przynosi rezultaty zgodnie z przeznaczeniem i jest adekwatne do zamierzonego celu, ale szereg istotnych niedociągnięć uniemożliwia pełne wykorzystanie unijnego prawodawstwa w zakresie chemikaliów. Stwierdzono niedociągnięcia we wszystkich aktach ustawodawczych w zakresie spójności ocen bezpieczeństwa, skuteczności prac technicznych i naukowych leżących u ich podstaw oraz spójności zasad przejrzystości. Opierając się na wynikach oceny adekwatności, w Europejskim Zielonym Ładzie ogłoszono zobowiązanie do „przeglądu sposobów lepszego wykorzystania agencji i organów naukowych UE w celu przejścia na proces „jednej substancji, jednej oceny” oraz zapewnienia większej przejrzystości przy ustalaniu priorytetów działań związanych z chemikaliami.

Pkt. 13 agendy – Dyskusja z przedstawicielami europejskich organizacji rolnych

Europejscy rolnicy protestują od miesięcy, a demonstracje rozprzestrzeniły się po całym kontynencie, co zakończyło się protestem w Brukseli. Bezpośrednia przyczyna niepokojów może się różnić w zależności od państwa członkowskiego (tj. zniesienie preferowanego podatku od paliwa do celów rolniczych w terenie lub w inny sposób), jednak przyczyny leżące u jego podstaw sprowadzają się do tego samego. Rolnicy protestują przeciwko coraz większym obciążeniom związanym z nowymi przepisami i wymogami, w tym wynikającymi z Zielonego Ładu, brakiem rentownego dochodu w połączeniu z nieuczciwą konkurencją ze strony państw trzecich.

25 stycznia Komisja Europejska rozpoczęła strategiczny dialog, jednak według EKR jest to zbyt mało i za późno.

Jako bardziej wymierne działania: Komisja pod presją Francji zaproponowała częściowe odstępstwo od zasad dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska nr 8, umożliwiające rolnikom sianie międzyplonów i upraw wiążących azot zamiast obowiązku 4 % powierzchni nieprodukcyjnej. Komisja wycofała swój wniosek w sprawie SUR w sprawie pestycydów i wreszcie podjęła działania następcze w związku z odrzuceniem wniosku przez PE w listopadzie ubiegłego roku. Komisja zaproponowała również wprowadzenie pewnych zabezpieczeń dla wrażliwych sektorów w ramach środków wolnego handlu z Ukrainą, jednak wybrany przez Komisję okres odniesienia to lata, w których przywóz już znacznie wzrósł.

Grupa EKR konsekwentnie ostrzegała przed skumulowanymi skutkami Zielonego Ładu, który został pośpiesznie przeforsowany bez skumulowanej oceny skutków. Grupa EKR uważa, że bezpieczeństwo żywnościowe musi być ponownie traktowane priorytetowo w całej polityce UE.

Poseł Jurgiel zabrał głos w powyższym temacie:

Panie Przewodniczący,

Zacznę od tego, że Europejczyk mądry po szkodzie.

Trwające w Europie protesty rolników wskazują na niezadowolenie i obnażają słabości polityki rozwoju, a także zarządzania rozwojem w Europie, które są prowadzone w przez Komisję Europejską, Parlament Europejski, przez naszą Komisję Rolnictwa, Radę, a także przez Komitet Regionów.

Polityka prowadzona jest na podstawie dokumentów, które zatwierdzaliśmy jako organy Unii Europejskiej. Kończymy kadencję, także przypomnę jakie dokumenty obowiązywały: Czysta Planeta dla Wszystkich, Europejski Zielony Ład, Wieloletnie Ramy Finansowe, Wspólna Polityka Rolna, Polityka Spójności.

Prawie rok temu, 13 czerwca, w związku z trwającą na rynkach rolnych sytuacją Parlament przyjął rezolucję w sprawie bezpieczeństwa żywnościowego. Przewodnicząca Komisji, Ursula Von der Leyen przedstawiła we wrześniu poprzedniego roku Orędzie o Stanie Unii. Wizja przyszłości rolnictwa została przedstawiona przez Komisarza Janusza Wojciechowskiego, jako 4S – bezpieczna żywność, trwałość, solidarność, stabilność. Teraz proponowany jest dialog strategiczny – to dobrze.

Przed nami konkluzje dotyczące kształtu przyszłej Wspólnej Polityki Rolnej, dlatego na tym powinniśmy się skupić, zamiast narzekać i przypominać swoje błędy.

Pkt 14 agendy – Wymiana poglądów z Europejskim Urzędem ds. Bezpieczeństwa Żywności na temat wyników jego opinii naukowych na temat dobrostanu zwierząt gospodarskich

Normy dobrostanu zwierząt w UE należą do najwyższych na świecie. Istnieją zharmonizowane przepisy UE dotyczące różnych gatunków zwierząt i kwestii związanych z dobrostanem zwierząt. Dyrektywa Rady 98/58/WE ustanawia minimalne normy ochrony wszystkich zwierząt utrzymywanych w warunkach gospodarskich, podczas gdy inne przepisy UE ustanawiają normy dobrostanu zwierząt gospodarskich podczas transportu oraz podczas ogłuszania i uboju. Dyrektywy szczegółowe obejmują ochronę poszczególnych kategorii zwierząt, takich jak cielęta, świnie, kury nioski i kurczęta utrzymywane z przeznaczeniem na produkcję mięsa.

W ramach Strategii Od pola do stołu UE przeprowadza kompleksową ocenę swoich przepisów dotyczących dobrostanu zwierząt, w odniesieniu do których zwrócono się do EFSA o przedstawienie nowych porad odzwierciedlających najbardziej aktualne badania naukowe i dane.

Przegląd najnowszych opinii EFSA dotyczących dobrostanu zwierząt utrzymywanych w warunkach fermowych:

Pkt 15 agendy – Wymiana poglądów z Komisją na temat chorób zwierząt: Choroba niebieskiego języka, afrykański pomór świń i epizootyczny wirus krwotoczny

Z inicjatywy p. Ruissena Komisja została już dawno zaproszona do wymiany poglądów na temat choroby niebieskiego języka. Z inicjatywy pani Aguilar wymiana poglądów została rozszerzona na wirusa krwotocznego. Inni zwrócili się o włączenie ASF do wymiany.

Choroba niebieskiego języka jest niezaraźliwą, przenoszoną przez owady chorobą wirusową, na którą podatne są wszystkie gatunki przeżuwaczy, chociaż owce są najbardziej dotknięte. Jesienią 2023 r. Holandia została mocno dotknięta serotypem 3 choroby niebieskiego języka, który był również obecny w Belgii i Niemczech, oraz innych szczepów w różnych krajach. W przypadku tego szczepu szczepionka nie jest jeszcze dostępna. Niedawna zimna pogoda wywarła pozytywny wpływ na muszki, jednak rolnicy nadal zmagają się ze skutkami epidemii, takimi jak wyższa śmiertelność i niższa produkcja mleka nawet w gospodarstwach, w których nie zaobserwowano widocznych objawów choroby.

Epizootyczna choroba krwotoczna (EHE) jest niezaraźliwą zakaźną chorobą wirusową przenoszoną przez komary (Culicoides), która dotyka przeżuwaczy. Wchodzi w życie pod koniec lata, od sierpnia do listopada. W niektórych regionach europejskich, w szczególności w środkowej Hiszpanii, odnotowano dużą intensywność obecności. Od grudnia 2020 r. Komisja uznała tę chorobę za chorobę podlegającą zgłoszeniu, ale ani kontrola administracyjna, ani środki owadobójcze zalecane przez Komisję nie przyczyniły się do powstrzymania jej wzrostu.

Afrykański pomór świń (ASF) jest niszczycielską chorobą zakaźną świń, zwykle śmiertelną. Nie ma szczepionki do walki z tym wirusem. Nie dotyczy ludzi ani innych gatunków zwierząt innych niż świnie i dziki. Oprócz przepisów dotyczących zapobiegania i zwalczania afrykańskiego pomoru świń w Unii stosuje się specjalne środki zwalczania, oparte na sytuacji epidemiologicznej dotyczącej afrykańskiego pomoru świń, obszary dotknięte tą chorobą w odpowiednich państwach członkowskich są wymienione jako obszary objęte ograniczeniami. Komisja zwróciła się do EURL z afrykańskiego pomoru świń (szczególny mandat współfinansowany przez UE) o przygotowanie cennego dokumentu gromadzącego wszystkie prace naukowe, określającego luki i potrzeby w zakresie ewentualnego opracowywania szczepionek oraz proponującego drogi do osiągnięcia ostatecznego celu: opracowanie skutecznej i bezpiecznej szczepionki przeciwko ASF.